برداشتن غده تیروئید
اگر برای برداشتن تمام یا قسمتی از غده تیروئید تحت عمل جراحی تیروئید باید قرار بگیرید، مهم است بدانید که هنگام بهبودی با چه چیزهایی قرار است مواجه شوید. این عمل جراحی به عنوان تیروئیدکتومی شناخته می‌شود. عوارض جانبی مانند گردن درد، احساس سفتی در گلو یا گلودرد پس از جراحی شایع است. بسیاری از عوارض آن نادر هستند اما در صورت وقوع می‌توانند جدی و حتی به‌طور بالقوه تهدیدکننده زندگی باشند. در ادامه این مطلب با عوارض جانبی برداشتن غده تیروئيد و راه حل هرکدام آشنا خواهیم شد.
عوارض جراحی تیروئید چیست؟
تیروئیدکتومی یا جراحی تیروئید عبارت است از برداشتن تمام (تیروئیدکتومی کامل) یا بخشی (تیروئیدکتومی جزئی) از غده تیروئید بیمار. تیروئیدکتومی اصلی‌ترین درمان سرطان تیروئید است و در صورت نیاز برای درمان سایر بیماری‌های تیروئید مانند پرکاری تیروئید، گواتر و گره‌های تیروئید نیز بکار می‌رود. هنگامیکه بحث جراحی تیروئید به میان می‌آید، نگرانی مشترک همه بیماران ترس از عوارض جراحی تیروئید است.
این ترس ممکن است در حدی شدید باشد که حتی برخی از جراحی تیروئید صرف نظر کنند و خود را در معرض خطرات جدی‌تری قرار دهند. در ادامه مطلب به شما عزیزان خواهیم گفت که عوارض عمل جراحی تیروئید کدام است و چگونه می‌توان آنها را به حداقل رساند. به خاطر داشته باشید که در دستان یک جراح تیروئید باتجربه، عمل تیروئید یک روش ایمن با عوارض بسیار کم خواهد بود که می‌تواند شما را برای همیشه از سرطان تیروئید، گواتر و … نجات دهد.
زندگی بعد از برداشتن غده تیروئید
اگر جزء بیمارانی باشید که جراحی تیروئید به آنها توصیه شده است، به احتمال زیاد کنجکاوید که بدانید زندگی بعد از برداشتن غده تیروئید چگونه است! پاسخ کوتاه این است که خوشبختانه شما می‌توانید بدون داشتن غده تیروئید نیز زندگی نرمال و راحتی داشته باشید؛ فقط لازم است دستورالعمل‌های پزشک‌تان را دنبال کنید.
اگر تنها بخشی از تیروئید شما برداشته شود، بخش باقی مانده معمولاً عملکرد کل غده تیروئید را بر عهده می‌گیرد. بنابراین ممکن است نیازی به هورمون درمانی تیروئید نداشته باشید. اما در ۴۰٪ موارد لازم است این بیماران نیز داروی لووتیروکسین را مصرف کنند.
اگر کل تیروئید شما برداشته شود، بدن‌تان دیگر نمی‌تواند هورمون تیروئید بسازد. بدن باید به اندازه کافی هورمون تیروئید داشته باشد تا بتواند عملکرد متعادل خود را ادامه دهد. اگر هورمون تیروئید را به نحو دیگری دریافت نکنید، علائم کم کاری تیروئید در شما ایجاد می‌شود. این علائم ممکن است شامل خشکی پوست، خستگی و افزایش وزن باشد. در اینصورت شما به درمان طولانی مدت جایگزینی هورمون تیروئید نیاز خواهید داشت.
شما باید با پزشک خود برای دریافت درمان جایگزینی هورمون تیروئید همکاری کنید. برای این منظور لازم است در فواصل زمانی منظم به پزشک مراجعه کنید تا سطح هورمون‌های تیروئید شما توسط آزمایش خون بررسی شود. یافتن دوز مطلوب و تثبیت علائم ممکن است کمی طول بکشد. پس از آن شما باید هر روز قرصی مصرف کنید که حاوی هورمون تیروئید مصنوعی لووتیروکسین است. با این حال، درمان جایگزینی هورمون تیروئید نسبتاً ساده است.
این جایگزینی هورمون، مشابه هورمونی است که به طور معمول توسط غده تیروئید شما ساخته می‌شود و همه عملکردهای مشابه را انجام می‌دهد.
در مورد محدودیت غذایی پس از جراحی تیروئید باید بدانید که رژیم غذایی خاصی پس از جراحی برداشتن تیروئید وجود ندارد و در اغلب موارد می‌توانید یک یا دو روز بعد از عمل از غذاهای معمول استفاده کنید. اما به احتمال زیاد در روزهای ابتدایی پس از عمل، استفاده از غذاهای نرم توصیه خواهد شد. با اینحال در دراز مدت، هیچ گونه تفاوتی در رژیم غذایی شما نسبت به قبل از عمل وجود نخواهد داشت.
بیشتر بخوانید: رژیم غذایی بعد از جراحی تیروئید
بنابراین زندگی بدون تیروئید به معنای مصرف داروهای جایگزین هورمون و چکاپ‌های پزشکی منظم است. مهم‌ترین مسئله این است که مطمئن شوید داروهای خود را هر روز مصرف می‌کنید.
عوارض برداشتن تیروئید در زنان
به طور کلی احتمال بروز مشکلات تیروئیدی در زنان بیشتر از مردان است بنابراین طبیعتا اغلب بیمارانی که تحت جراحی تیروئید قرار می‌گیرند، خانم هستند. اگر شما هم جزء خانم‌هایی باشید که کاندید جراحی تیروئید در نظر گرفته شده‌اند، به احتمال زیاد نگران عوارض ناشی از آن خواهید بود و حتی شاید فکر کنید که عوارض برداشتن تیروئید در زنان، بیشتر و سخت‌تر از مردان است!
اما نگران نباشید. عوارض برداشتن غده تیروئید در زنان و مردان در اغلب موارد یکسان است. بنابراین تنها چیزی که لازم است به آن توجه کنید و حتی در موردش وسواس بخرج دهید، انتخاب یک جراح تیروئید با تجربه است. در واقع هیچ تفاوتی بین جراحی تیروئید در مردان و زنان وجود ندارد و در نتیجه عوارض برداشتن تیروئید در زنان مشابه مردان خواهد بود.
عوارض برداشتن غده تیروئید
تیروئیدکتومی به طور کلی یک روش بی خطر است. اما مانند هر عمل جراحی دیگری، احتمال بروز یکسری عوارض جانبی وجود دارد. با وجود آنکه عوارض کوتاه مدتی نظیر درد و خشکی گردن، گلودرد، مشکل در بلع و حالت تهوع و استفراغ پس از برداشتن غده تیروئید رایج و متداول است اما این موارد به هیچ وجه جدی نیستند و در واقع آنچه باعث ترس بیماران از جراحی تیروئید می‌شود، عوارض جانبی مهم‌تری است.
به گفته «دکتر احمد فنایی» متخصص جراحی عمومی، دارای رتبه دانشیاری و عضو انجمن تیروئید آمریکا، ما در جراحی تیروئید با ۳ عارضه اصلی روبرو هستیم که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
- خونریزی: خونریزی بعد از عمل در محل جراحی ممکن است از چند ساعت پس از عمل تا ۲۴ ساعت بعد از جراحی اتفاق بیفتد. در موارد بسیار شدید این خونریزی می‌تواند راه هوایی شما را مسدود کند و تنفس را سخت نماید.
- افت کلسیم: از آنجایی که پاراتیروئیدها در کنار تیروئید و دقیقا پشت تیروئید قرار دارند، ممکن است در حین برداشتن تیروئید آسیب ببینند. عروق پاراتیروئید و تیروئید در بالا و پایین پل‌های فوقانی و تحتانی تیروئید قرار دارد که در حین عمل روی آنها کار می‌شود و تحت تأثیر قرار می‌گیرند. در اینصورت ممکن است خونرسانی پاراتیروئیدها کم شده و بیمار پس از عمل دچار افت کلسیم شود. اگر سطح کلسیم خون خیلی پایین باشد، ممکن است بی حسی، سوزن سوزن شدن یا گرفتگی عضلات را تجربه کنید.
- صدمه به تارهای صوتی: آسیب به عصب حنجره باعث می‌شود که بیمار دچار خشونت صدا شود و اگر دو طرفه شود، بیمار مشکل تنفسی نیز پیدا خواهد کرد.
احساس خفگی بعد از جراحی تیروئید
یکی از عوارض برداشتن تیروئید که گاهی اوقات ارتباطی با جراحی تیروئید ندارد، احساس خفگی پس از این عمل است. برای تشخیص علت احساس خفگی بعد از جراحی تیروئید، انجام سونوگرافی از ناحیه جراحی و همچنین معاینه بالینی گردن ضرورت دارد. دلایل احساس خفگی بعد از عمل تیروئید عبارتند از:
- اگر در طی جراحی تیروئید، این غده به طور کامل برداشته نشده باشد آنگاه ممکن است بقایای تیروئید روی نای فشار وارد کند و باعث ایجاد احساس خفگی در فرد شود.
- اگر عمل جراحی تیروئید کامل باشد یعنی هیچ قسمتی از غده تیروئید در گردن فرد وجود نداشته باشد، آنگاه این احساس خفگی از عوارض نداشتن غده تیروئید نیست و اصلا ارتباطی با تیروئید ندارد. درصد بالایی از بیماران به خاطر اضطراب دچار این احساس خفگی می‌شوند.
- ممکن است مشکلات دستگاه گوارش مانند رفلاکس و یا مشکلات تنفسی باعث ایجاد احساس خفگی بعد از جراحی تیروئید شود. بنابراین اگر تیروئید شما به طور کامل برداشته شده و سونوگرافی و معاینه گردن نیز تأیید می‌کند که هیچ گونه بقایایی از تیروئید در گردن شما وجود ندارد، لازم است از نظر سلامت دستگاه گوارش و یا سیستم تنفسی مورد بررسی قرار بگیرید.
اقدامات لازم برای به حداقل رساندن عوارض جراحی تیروئید
در این بخش، اقدامات لازم برای به حداقل رساندن عوارض جراحی تیروئید را توضیح می‌دهیم. برای اطمینان خاطر بیشتر شما عزیزان، دکتر احمد فنایی در این بخش شخصا و به زبان ساده به بیان اقدامات احتیاطی مورد نیاز بعد از جراحی تیروئید پرداخته‌اند که امیدواریم برای بیماران گرامی مفید واقع شود.
دکتر احمد فنایی معتقدند که به تعویق انداختن جراحی تیروئید به خاطر ترس از عوارض احتمالی می‌تواند مشکلات جدی‌تری ایجاد کند؛ هم برای خود بیمار و هم برای جراح. این بدان معناست که عمل جراحی تیروئید برای پزشک دشوارتر خواهد شد و احتمال بروز عوارض جانبی افزایش می‌یابد.
بنابراین اگر کاندید عمل جراحی تیروئید هستید، بهتر است در اسرع وقت برای انجام این جراحی توسط یک جراح باتجربه و به روز اقدام کنید.
همانطور که قبلا گفته شد، ما در جراحی تیروئید با سه عارضه اصلی روبرو هستیم. در ادامه، دکتر احمد فنایی اقدامات مورد نیاز برای کنترل و رفع هر یک از این عوارض جانبی را توضیح خواهند داد.
خونریزی بعد از عمل تیروئید
در مورد خونریزی بعد از عمل لازم است در وهله اول جراح در حین عمل تمام تلاش خود را بکار گیرد تا این خونریزی اتفاق نیفتد. ابزارهایی که بدین منظور مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از کوتر مونوپولار، کوتر بای‌پولار و دستگاه هارمونی.
اگر پزشک در حین عمل از هر سه دستگاه استفاده کند، در بخیه زدن دقت بالایی داشته باشد و همچنین هموستات عروق به خوبی انجام شود، ریسک خونریزی بعد از عمل به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
گاهی اوقات علی رغم رعایت تمام موارد و کنترل‌های لازم باز هم خونریزی بعد از عمل اتفاق می‌افتد. یکی از دلایل اصلی این مسئله آن است که بیمار دچار مشکلات انعقادی است. چنین مشکلاتی باید حتما قبل از عمل تشخیص داده شوند تا تمام تدابیر لازم اندیشیده شود. بنابراین اگر جراح در حین عمل، تمام اصول را رعایت کند، بسیار بعید است که خونریزی بعد از عمل اتفاق بیفتد.
حال اگر خونریزی بعد از عمل اتفاق افتاد، جراح باید گوش بزنگ باشد و بلافاصله اقدامات لازم را انجام دهد. به عنوان مثال اگر شدت خونریزی به حدی زیاد است که جراحی مجدد ضرورت دارد، لازم است در کمترین زمان ممکن جراحی مجدد انجام شود تا مسئله خاتمه یابد و جان بیمار نجات داده شود.
عارضه عصب صوتی
اگر جراح تجربه کافی داشته باشد، چشم جراح می‌تواند عصب صوتی را تشخیص دهد و جراحی به نحوی انجام شود که عصب آسیب نبیند. با اینحال جراحان به روز مانند دکتر احمد فنایی از دستگاهی به نام nerve stimulator یا «عصب سنج» استفاده می‌کنند.
این دستگاه دارای لوله‌های تراشه ظریفی است که متخصص بیهوشی، آنها را در حنجره بیمار قرار می‌دهد و به دستگاه مانیتور وصل می‌کند. بدین ترتیب وقتی جراح به عصب نزدیک می‌شود، دستگاه با زدن آلارم به جراح هشدار می‌دهد که به عصب صدمه نزند. در واقع این دستگاه، چیزی که جراح می‌بیند را تأیید می‌کند و با استفاده از آن، احتمال آسیب به عصب صوتی تا حد بسیار زیادی کاهش می‌یابد.
افت کلسیم
عارضه سوم که از نظر پزشکان مهم‌تر از بقیه عوارض است، افت کلسیم بعد از عمل می‌باشد. این عارضه گاهی به خاطر آسیب یا برداشتن پاراتیروئید اتفاق می‌افتد و در برخی مواقع بیمار مجبور می‌شود تا مدت طولانی قرص کلسیم مصرف کند.
نکته مهم در مورد آسیب عصب و آسیب به پاراتیروئیدها این است که بعد از جراحی تیروئید، مقداری خشونت صدا، تغییر صدا و افت کلسیم طبیعی است. نکته مهم آن است که این علائم در عرض ۲ تا ۳ هفته بعد از عمل به حالت طبیعی برگردد.
تا ۵۰ درصد از بیماران بعد از عمل جراحی تیروئید دچار افت کلسیم می‌شوند و این امر طبیعی است. در واقع این مسئله نشان می‌دهد که جراح کار خود را به خوبی انجام داده و تیروئید را به طور دقیق برداشته است؛ به خصوص در سرطان‌های تیروئید.
به گفته دکتر فنایی «اگر بخواهیم تیروئید را به طور کامل برداریم، ناخودآگاه یک مقدار افت کلسیم داریم. اما اگر پاراتیروئیدها سرجای خود مانده باشند و جراح به اشتباه آنها را برنداشته باشد، بعد از ۳ تا ۴ هفته که بیمار کلسیم خورد، کلسیم را taper می‌کنیم (یعنی بتدریج و طی چند هفته، دوز و مقدر کلسیم را کم می‌کنیم تا در نهایت آن را قطع کنیم) و پاراتیروئیدها عملکرد نرمال خود را از سر می‌گیرند.
گاهی اوقات چون تومور چسبیده به عصب است، عصب حفظ می‌شود اما چون بشدت دستکاری شده، بیمار بعد از جراحی به مقداری خشونت صدا دچار می‌شود (نوروپراکسیا) که طبیعی است. این تغییر صدا معمولا در عرض ۱ تا ۲ ماه و نهایتا ۶ ماه بر می‌گردد و صدای بیمار طبیعی می‌شود.»
نکته مهم این است که عصب کاملا قطع نشود، پاراتیروئید کامل برداشته نشود و در صورت بروز خونریزی، جراح به سرعت وارد عمل شود و آن را کنترل کند. اگر جراح به این سه مورد توجه کند و با دقت و تجربه بالا جراحی را انجام دهد، هیچ مسئله ناخوشایندی برای بیمار اتفاق نخواهد افتاد.
